Πορτοκαλιά Osage

Σαν άνθρωπος της πόλης δεν ξέρω πολλά από δέντρα, φυτά, καρπούς και τα συναφή. Και δεν πολυενδιαφέρομαι. Ένα ιδιαίτερο όμως δέντρο (και μοναδικό στην περιοχή, όπως αποδείχθηκε) μου κέντησε την περιέργεια.
Βρίσκεται στη Καβάλα, στο τέλος της οδού Ομονοίας, είναι μεγάλο, πυκνόφυλλο και υψώνεται πολύ πάνω από τις παρακείμενες τέντες. Αυτή την εποχή είναι φορτωμένο με παράξενους καρπούς που πέφτουν στο έδαφος με θόρυβο. Κανείς δεν ήξερε να μας πει τι δέντρο είναι, πως λέγεται. Μόνο ότι το φύτεψε πριν πολλά χρόνια ένας ναυτικός που το έφερε από το εξωτερικό. “Το ψάξαμε και στο ίντερνετ” μας είπαν “άλλα χωρίς αποτέλεσμα”. Το έψαξα κι εγώ. Με επιμονή. Κι ορίστε το αποτέλεσμα:

Πορτοκαλιά Όσατζ*

"Ένα αμερικάνικο δέντρο που απ' τα κλαδιά του γίνονται τα πιο καλά τόξα"

Πρόκειται για την Maclura Pomifera, που κοινώς ονομάζεται Πορτοκαλιά Osage* (προφέρεται: Όσατζ) ή Μηλιά Hedge ή Άλογο Μήλο ή Bois d'Arc ή Bodark ή Bodock.
Είναι ένα μικρό φυλλοβόλο δέντρο ή μεγάλος θάμνος. Aυξάνεται όμως και σε ύψος 8-15 μέτρων. Ο χυμός του είναι γαλακτώδες και καυστικός. Η ρίζα είναι παχιά, σαρκώδη, που καλύπτεται με φωτεινά πορτοκαλί φλοιό. Τα φύλλα φύονται εναλλάξ σε λεπτό κλαδί σε ύψος από 0,91 έως 1,2 μ. με χρώμα που παίζει από σκούρο έως ανοιχτό πράσινο. Στη μορφή του το φύλλο είναι πολύ απλό, μακρύ ωοειδές και καταλήγει σε ένα λεπτό σημείο. Στην επιφάνεια κάθε φύλλου βρίσκεται μια αυξανόμενη "σπονδυλική στήλη" η οποία στην ακμή της είναι περίπου 2,5 cm και δυνατή. Είναι δίοικο, δηλ. με αρσενικά και θηλυκά άνθη σε διαφορετικά φυτά. Και τα δύο είδη είναι δυσδιάκριτα. Το φρούτο όμως είναι μεγάλο, περίπου σφαιρικό αλλά ανώμαλο και με διάμετρο 7,6 – 15,0 cm. Από το μέγεθος και τη γενική εμφάνιση του ο καρπός μοιάζει με ένα μεγάλο, κίτρινο-πράσινο πορτοκάλι. Μόνο που η επιφάνειά του είναι τραχιά με διάσπαρτες “τρίχες”. Είναι ένα "φρούτο ένωση", ένα syncarp όπως το αποκαλούν οι βοτανολόγοι, στο οποίο οι ωοθήκες έχουν αυξηθεί όλες μαζί. Έτσι, η μεγάλη πορτοκαλί σαν μπάλα φρούτο δεν είναι ένα, αλλά πολλά. Είναι γεμάτο με ένα κολλώδες λευκό λάτεξ που διαρρέει στο παραμικρό τραυματισμό της την επιφάνεια. Το φθινόπωρο, το χρώμα του γίνεται φωτεινό κίτρινο-πράσινο. Δεν είναι στενά συνδεδεμένο με τα πορτοκαλοειδή: Η Maclura ανήκει στην οικογένεια των μούρων, μορεϊδών, ενώ οι πορτοκαλιές ανήκουν στην οικογένεια Rutaceae.

Το δέντρο απέκτησε το όνομα Bois d'Arc, ή "τόξο-ξύλο", γιατί από νωρίς οι γαλλοι έποικοι παρατήρησαν ότι το ξύλο του χρησιμοποιείται για την κατασκευή τόξων από τους Ιθαγενείς Αμερικανούς. Μάλιστα οι ντόπιοι της περιοχής Osage* είχαν σε τέτοια εκτίμηση το ξύλο του δέντρου για την κατασκευή των τόξων τους, ώστε να ταξιδεύουν πολλές εκατοντάδες μίλια σε αναζήτηση του. Πολλοί σύγχρονοι επιμένουν ότι το ξύλο του είναι ανώτερο ακόμα και απ' το αγγλικό Yew για το σκοπό αυτό, αν και αυτή η άποψη δεν είναι καθόλου ομόφωνη. Το δέντρο είναι επίσης γνωστό ως "Bodark" ή "Bodarc" δέντρο, όνομα που πιθανότατα προέρχεται από παραφθορά της φράσης "τόξου bois d". Οι Comanches επίσης χρησιμοποιούσαν αυτό το ξύλο για τα τόξα τους. Ήταν δημοφιλής ανάμεσά τους επειδή είναι ισχυρό, ευέλικτο και ανθεκτικό. Αυτό το δέντρο ήταν κοινό στο ποταμό Comanchería. 
Κάποτε πίστευαν ότι η τοποθέτηση ενός Πορτοκαλιού Όσατζ κάτω από το κρεβάτι θα έδιωχνε τις αράχνες και τα έντομα. Η πρακτική αυτή έχει μειωθεί με την αύξηση των συνθετικών εντομοκτόνων. Ωστόσο, οι επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα εκχυλίσματα από το Πορτοκάλι Όσατζ δεν απωθούν αρκετά είδη εντόμων. Ο καρπός δεν είναι δηλητηριώδες και οι άνθρωποι μπορούν να τον φάνε, γενικώς, χωρίς αρνητικές συνέπειες, αλλά θεωρείται μη βρώσιμο λόγω της υφής και γεύσης, που μοιάζει με χημική ουσία. Στην ψύξη βελτιώνεται η γεύση, η οποία τότε μοιάζει με αγγούρι. Οι σπόροι του καρπού είναι βρώσιμοι και μερικές φορές ο καρπός καταστρέφεται από σκίουρους για να του πάρουν τους σπόρους, αλλά και μερικά άλλα αυτόχθονα ζώα το χρησιμοποιούν ως πηγή τροφής. Αν και η καρποφορία χρειάζεται την παρουσία και αρσενικού και θηλυκού δέντρου, το θηλυκό δέντρο, ακόμη και όταν είναι απομονωμένο, θα παράγει μεγάλα "πορτοκάλια", αλλά αυτά θα στερούνται των σπόρων τους. 

 

Πηγή:
http://nikos-manitarielassonas.blogspot.gr/2013/11/maclura-pomifera.html

_________________

* Κομητεία Όσατζ (Οκλαχόμα, ΗΠΑ)