Μετάγγιση: από την Ιστορία της

Πριν από διακόσια (200) περίπου χρόνια, στις 25 Σεπτεμβρίου του 1818, έγινε η πρώτη μετάγγιση ανθρώπινου αίματος.  Δεν ξέρω αν αυτή η «επέτειος» έπαιξε κάποιο ρόλο στον καθορισμό ημερομηνίας για την εκδήλωση “Θαλασσαιμία 2014” που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στη Θεσ/νίκη. Όπως και να ‘χει όμως, είναι μια καλή αφορμή για μια ιστορική αναδρομή όσον αφορά την μετάγγιση.

Να σημειώσω εδώ ότι: Η μετάγγιση αίματος υπήρξε η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση οργάνου.

Για την ιστορία λοιπόν, έχουμε και λέμε:

_ Μυθολογία: Σύμφωνα με τον Ευριπίδη η Αθηνά έδωσε στον Ασκληπιό, θεό της Ιατρικής, δυο (2) σταγόνες από το αίμα της μέδουσας Γοργούς. Η μία σταγόνα θεράπευε όλες τις ασθένειες και συντηρούσε την ζωή, ενώ η άλλη θανάτωνε. Αν και αυτό δεν είναι ακριβώς «μετάγγιση» δείχνει εντούτοις την ουσία του προβλήματος στην χορήγηση του αίματος.

_ Αρχαίοι χρόνοι: Πολλοί λαοί αποδώσανε στο αίμα μαγικές ή θεραπευτικές ιδιότητες. Για χορήγηση αίματος γίνεται λόγος στον 'Όμηρο, στους Αιγυπτιακούς παπύρους, σε Εβραϊκά και Συριακά χειρόγραφα. Αρχαίοι 'Έλληνες και Λατίνοι φαίνεται πως γνώριζαν τη μετάγγιση.

_ 1492: Γίνεται μετάγγιση στον Πάπα Ιννοκέντιο τον 8^ο (με αίμα από, όπως αρμόζει σε έναν Πάπα, λευκά, άσπιλα κι αμώμητα προβατάκια). Ο Πάπας, βεβαίως, πεθαίνει. Παρ’ ότι αυτή την εποχή (όπως και στους Ρωμαϊκούς χρόνους) επικρατεί η λαϊκή αντίληψη ότι το αίμα διατηρεί την υγεία, τονώνει και παρατείνει τη νεότητα. Για κάποιους αυτή ήταν η πρώτη μετάγγιση.

_ 1615: Σε πραγματεία του Γερμανού χημικού Ανδρέα LIBANIUS βρίσκεται η πρώτη καθορισμένη και λεπτομερής περιγραφή της τεχνικής της μετάγγισης (αν και κατά τους Ιταλούς η προτεραιότητα ανήκει στο γιατρό JEAN De COLLE (1628) από την Πάδοβα.

_ 1628: Η ανακάλυψη της κυκλοφορίας του αίματος από τον HARVEY.

_ 1667 (15 Ιουνίου): 

Ο γιατρός του Λουδοβίκου του 14ου, Ζαν Μπατίστ Ντενίς, πραγματοποιεί μετάγγιση αίματος προβάτου σ' ένα 15χρονο αγόρι. Το αγόρι θα πεθάνει και ο γιατρός θα κατηγορηθεί για φόνο. Θεωρείται, πάντως, η πρώτη καταγεγραμμένη μετάγγιση αίματος.

_ 1818 (25 Σεπτεμβρίου): 

Πραγματοποιείται η πρώτη μετάγγιση ανθρώπινου αίματος, στο νοσοκομείο Guy Hospital του Λονδίνου. Μέχρι τότε γίνονταν μόνο μεταγγίσεις αίματος ζώων.

_ 1900-01: Ανακάλυψη των ομάδων αίματος (Α, Β και C. Η «C» μετονομάσθηκε σε «0») από τον LANDSTEINER (Για την κατανόηση της αιμόλυσης ο LANDSTEINER τιμήθηκε το 1930 με το βραβείο NOBEL).

_ 1902: Ανακαλύπτεται η τέταρτη ομάδα, η «ΑΒ»

_ Ανακαλύπτεται το σύστημα ταξινόμησης RHESUS και ακολούθως σειρά άλλων συστημάτων ομάδων αίματος ώστε σήμερα, εκτός από τα κύρια συστήματα, να υπάρχει και σειρά από σπάνια αντιγόνα, πολλά από τα οποία είναι καθαρά ατομικά αντιγόνα.

_ 1914: Με τις ταυτόχρονες εργασίες των HUSTIN (Βρυξέλλες), ACOT (Μπουένος Άιρες) και LEWISOHN (Νέα Υόρκη), χρησιμοποιήθηκαν τα κιτρικά άλατα σαν αντιπηκτικό διάλυμα. Η προσθήκη γλυκόζης στο αντιπηκτικό διάλυμα συμβάλλει στην επιβίωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων για 21 ημέρες. Στη συνέχεια διαπιστώνεται ότι η ψύξη επιβραδύνει την αλλοίωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το αίμα είναι πια δυνατό να συλλέγεται, να διατηρείται και να χρησιμοποιείται σε ώρα ανάγκης. 
Αυτή την εποχή, φαντάζομαι (όσο κι αν έψαξα δεν μπόρεσα να βρω ακριβή χρονολογία), ο Major (κατ’ άλλους Magor) πραγματοποιεί την πρώτη μη απευθείας μετάγγιση. Χορηγεί, δηλαδή, το αίμα αφού το έχει προηγουμένως συλλέξει σε δοχείο.
_ 1916-19: Γίνονται οι πρώτες μεταγγίσεις στη Ελλάδα στην Πολυκλινική Αθηνών από τον  Σπ. Οικονόμου (το αίμα δίδεται στον λήπτη με σύριγγες).
_ 1939 Έχουμε την 1^η μετάγγιση συντηρημένου αίματος στο Λαϊκό Νοσοκομείο από τον Μ. Παϊδούση (δ/ντής αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερ. Σταυρού ο οποίος ιδρύθηκε το 1935).

_ 1952 Ιδρύεται, από το Υπ. Υγείας, η Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας με τέσσερα (4) Κέντρα (το 1958 ιδρύονται Κέντρα Αιμοδοσίας και στα Περιφερειακά Νοσοκομεία της χώρας).*

_ 1979 (Μάρτιος): Καθιερώνεται η Εθελοντική Αιμοδοσία στην Ελλάδα. Κλείνουν οριστικά και οι τελευταίες Ιδιωτικές Τράπεζες Αίματος. Αποφασίζεται η αγορά αυτοκινήτων Συνεργείων Αιμοληψίας.*
_ 1980: Μέχρι αυτή την χρονιά το αίμα (στην Ελλάδα πάντα), ελέγχεται για σύφιλη και Ηπατίτιδα Β. Ελέγχονταν και το ιατρικό ιστορικό του υποψήφιου δότη. Με αφορμή την εμφάνιση του AIDS γίνεται πλέον στόχος η «ασφάλεια του αίματος» και η ελαχιστοποίηση των κινδύνων μετάδοσης λοιμώξεων με την μετάγγιση.

_ 2001: Ιδρύεται από το Κέντρο Ελέγχου Ειδ. Λοιμώξεων το Συντονιστικό Κέντρο Αιμοεπαγρύπνισης (ΣΚΑΕ).

_ 2005: Ιδρύεται το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.) το οποίο σταδιακά αναπτύσσεται ως εποπτεύουσα και ελεγκτική αρχή.

_ 2006: Εξαγγέλλεται η καθολική εφαρμογή και στη χώρα μας του Μοριακού Ελέγχου του αίματος (ΝΑΤ). Στην Ευρώπη έχει αρχίσει από την δεκαετία του ’90.

_ 2007: Βρετανοί ανακοινώνουν ότι δημιούργησαν «τεχνητό» αίμα. Ένα περίπου χρόνο αργότερα παρόμοια ανακοίνωση θα κάνουν Αμερικανοί που μιλούν για δημιουργία «συνθετικού» αίματος από εμβρυικά βλαστοκύτταρα.

_ 2008: Από αυτό το Καλοκαίρι αρχίζει επιτέλους ο Μοριακός Έλεγχος και στην Ελλάδα. Αρχικά για τρεις ιούς και από το Καλοκαίρι του 2010 και για τον ιό του Δυτικού Νείλου.

_ 2011: Θεσμοθετείται ως αρμόδιο όργανο για την αιμοεπαγρύπνιση στη χώρα μας το ΣΚΑΕ. Από τις αρχές του 2008 έχει έδρα στις κεντρ. εγκαταστάσεις του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ).

_ 2013: Ένα σύστημα που «αποστειρώνει» τα προς μετάγγιση προϊόντα αίματος (Σύστημα Αδρανοποίησης INTERCEPT για Ερυθρά Αιμοσφαίρια) ανακοινώνεται ότι βρίσκεται στα τελευταία στάδια κλινικών δοκιμών.

Πηγές:
- http://www.sansimera.gr
- http://www.pagni.gr:8081/pnh_monades/mon_aimodosias/history_aimodosias.htm
- Περιοδικό "Θέματα Μ.Α." τ. 71 (Σεπ-Δεκ 2013)
- http://www.ekea.gr/history-blood

*: Update (31 Οκτωβρίου):